Alles wordt uitgelegd, behalve…

~ ~ ~

Gastblog geschreven door Julita in het kader van de preread actie rondom de lancering van De Teruggekeerden.

~ ~ ~

Wereldwijd publiceerde uitgeverij Harlequin 27 augustus jl. de debuutroman De Teruggekeerden van Jason Mott. De term de teruggekeerden slaat op mensen die na een x aantal jaar overleden te zijn plots weer opduiken. Zij hebben nog de leeftijd die ze hadden toen ze overleden, maar hun nabestaanden niet. Globaal gezien gaat het boek over hoe de wereld omgaat met dit fenomeen. De citaten uit eerdere recensies op de voorflap van het boek en dat op de basis van het manuscript alleen al de filmrechten zijn verkocht beloofde veel goeds.

Begin deze maand had ik me bij @NotJustAnyBook op Twitter opgegeven om mee te doen aan de preread van het boek en deze te recenseren. Achteraf vind ik deze actie op basis van de ervaring een succes. Helaas bleek de leeservaring enigszins tegen te vallen en vraag ik me af of ik dit boek ook had gelezen als ik het niet via een leuke actie had gekregen.

Ik begon met lezen op 16 augustus. Een dag en 47 jaar later nadat één van de hoofdpersonen, Jacob, op achtjarige leeftijd overleed. Jacobs ouders zijn al in de zeventig als hij ineens, nog steeds acht jaar, voor hun deur staat. Het boek bestaat uit de ervaringen van Jacobs ouders, het dorp waarin zij leven en die van andere teruggekeerden. Wat gelijk al storend is is dat iedereen slechts in de war lijkt te zijn van de mensen die teruggekomen zijn van de dood. Overheden, omstanders en nabestaanden weten in eerste instantie niet wat ze met hen aanmoeten. De enige menselijke reactie is die van Jacobs moeder. Zij valt flauw bij het nieuws dat haar zoon ineens weer in de deuropening staat. Eenmaal ontwaakt accepteert zij echter vol blijdschap dat hij er is. Er is wel paniek, maar die komt pas als het aantal teruggekeerden begint te groeien. Ook is er afkeer, zoals bij de vader van Jacob. Hij erkent Jacob niet als zijn zoon, die is immers ooit overleden. Ook voor afkeer is echter eerst acceptatie nodig omdat je moet erkennen dat er iets is om je voor af te keren. Dat en de blijdschap om een overleden geliefde terug te zien vind ik volkomen onrealistisch.

Helaas kennen we allemaal wel een persoon die nu niet meer onder ons is. Stelt u zich eens voor dat u zich omdraait en een dierbare of vage kennis die jaren geleden is overleden ineens voor u staat. Ademend en van vlees en bloed, net als u. Als u dan het bewustzijn niet verliest zult u op z’n minst in paniek raken, lijkt me.

Een aantal jaar geleden overleed een mentorfiguur van mij. In de eerste week na zijn overlijden droomde ik elke nacht dat ik hem op school tegenkwam. In deze droom had hij vreselijk ruzie met één van zijn collega’s omdat hij zijn dood voor de grap in scène had gezet en dat dit nogal uit de hand was gelopen. Hij draaide zich om naar mij en toen ik zijn gezicht zag ging ik over mijn nek in plaats van dat ik overliep van blijdschap.  Vervolgens wilde ik hem niet meer spreken. In de eerste minuut na het ontwaken uit de droom, of nachtmerrie beter gezegd, voelde ik walging en op de achtergrond ook opluchting omdat ik ondanks de rotgrap toch liever had dat de mentorfiguur niet dood was. Om vervolgens weer verpletterend verdriet te voelen zodra ik wakker genoeg was om door te hebben dat het slechts een droom was. Eerst was er echter walging en verwarring.

Een minder heftig voorbeeld is een gevoel dat we allemaal wel kennen. Het is net uit met een geliefde of er is net iemand onverwachts overleden en we denken diegene op straat te zien lopen. In een fractie van een seconde denken we iemand te herkennen en realiseren we ons ook dat het niet kan. Zo’n moment gaat vaak gepaard met heftige hartkloppingen. Net als het moment waarop we in de woonkamer staan en ineens degene waarvan we zeker wisten dat hij niet thuis was naast ons zien. Iemand was er niet en is er ineens wel. Dat we allemaal doodgaan op een dag is één van de weinige zekerheden die we hebben. Hoe graag we een overleden dierbare weer terug willen zien, het zou ons wereldbeeld op zijn grondvesten doen schudden als dat ook daadwerkelijk zou gebeuren. Enige paniek, wat vluchtgedrag of gezinstherapie had ik dan ook in eerste instantie meer op z’n plaats gevonden dan meteen overgaan op kussen en knuffels.

Dit terzijde ben ik erg onder de indruk van de verbeeldingskracht en creativiteit van Mott. Er is een breed scala aan mogelijke scenario’s in een wereld waarin mensen zomaar niet meer dood zijn en hij heeft een paar sterke verzonnen. Zo is er een ouds joods echtpaar dat een stel teruggekeerde nazi’s opvangt die achterna worden gezeten door een boze menigte die de mannen wil straffen voor oorlogsmisdaden. Dit is overigens de enige referentie aan de Tweede Wereldoorlog die Mott maakt, wat ik knap vind. De valkuil van een vergelijking met deze historische gebeurtenis vermijdt hij goed, terwijl hij makkelijk te maken valt wanneer omstanders en het leger de teruggekeerden in lege gebouwen verzamelt. Mijn persoonlijke favoriet is het miniverhaal van de teruggekeerde kunstenaar die in 1921 onder een auto was gekomen en onbekend was gebleven ware het niet dat een studente zijn werk ontdekte en wereldkundig maakte. Zich eenmaal bewust van zijn faam wordt hij verliefd op zijn ontdekker die inmiddels in de vijftig is en worden onderwerp en onderzoeker geliefden.

Wat tijdens het lezen van de mooie, creatieve scenario’s dan weer stoort is de overdreven manier van uitleggen die Mott heeft. Alsof hij zijn lezers niet al te hoog inschat legt hij soms bladzijdes van te voren er al dik bovenop wat en waarom een bepaalde plotwending plaats gaat vinden. Zo is vanaf het eerste moment dat de felste opstandeling tegen de teruggekeerden voorkomt al duidelijk dat hij alleen maar iets tegen de teruggekeerden heeft omdat zijn eigen overleden vrouw er niet tussen zit. Gek genoeg staat daar weer tegenover dat je als lezer volledig zelf mag invullen waarom de teruggekeerden er ineens waren en wat hun nut was.

Ook stoort de vertaling. Woorden als sir en ma’am zijn goed te vertalen naar het Nederlands en behouden in de Nederlandse taal hun originele betekenis. Toch heeft de vertaler ervoor gekozen de woorden niet te vertalen waardoor de lezer een Nederlandse zin leest die onwennig met deze Engelse woorden eindigt.

Het zijn interessante vraagstukken die opduiken in het boek. Vragen over menselijk gedrag en leven en dood zijn universeel en van alle dagen. Hoewel er mijns inziens vooral in het begin onrealistisch wordt omgesprongen met het rare fenomeen van de teruggekeerden lijkt de verdere reactie van de hele wereld op het toenemende aantal mensen mij behoorlijk reëel. Mott laat zien dat intolerantie en angst verder gaan dan huidskleur en religie door het verzinnen van een nieuw soort mens, namelijk de teruggekeerden. Intolerantie en angst hebben te maken met controle willen hebben over het onbekende want het onbekende is eng. Verzet heeft te maken met niet langer onbegrepen en onderdrukt willen zijn en komt dan ook volop aan bod in het boek.

Samengevat is het concept dat mensen ineens terugkeren uit het dodenrijk en de vraagstukken over menselijk gedrag en leven en dood erg interessant. Hoe ermee wordt omgesprongen helaas minder. Een interessant concept en boeiende vraagstukken maken nog geen goed boek. Wat in dit geval dus overblijft is een verhaal dat boeiender had kunnen zijn, gegoten in een vorm die strakker had gekund.

384 pagina’s
ISBN 9789034753212
Uitgeverij Harlequin

~ ~ ~

Gastblog geschreven door Julita in het kader van de preread actie rondom de lancering van De Teruggekeerden.

Bezoek ook haar eigen blogsite die ze inmiddels heeft op wordpress.com

~ ~ ~

TOEN OP 29 AUGUSTUS

Lelijke mensen – 29 augustus 2011

Over mooie mensen die voorbij kwamen en wat dat met de lelijke mensen en hun vooroordelen deed.

Less than Zer0 – 29 augustus 2011

Wanneer er nul komma nul greintje hoop is aan het einde van de leegte is het slechts wanhoop die rest. Oftewel de leeservaring van Less than Zer0 was niet bepaald prettig te noemen toen ik het boek lang geleden las. Nu is er dan eindelijk een vervolg. Moet ik daar blij om zijn?

Neiges d’antan – 29 augustus 2009

Het kan raar lopen op mijn blog. Zo is er dan ineens een radio-interview met het fictieve personage Hans uit de Reünie. Niet dat het een succesvol optreden is van Hans, trouwens. Maar dat hadden we ook niet anders verwacht.